Berlin, Almanya (Welttexpress). Cuma’yı Cumartesi’ye bağlayan gece, Trump’ın “Derin Devlet” taraftarları arasındaki siyasi kan banyosu, kilit federal kurumlardan güçlü müfettişlerin derhal görevden alınmasıyla yeni bir boyuta ulaştı.
Federal kurumların Genel Müfettişleri (IG’ler) ABD’de hükümetin denetlenmesinde ve federal kurumlarda şeffaflık ve hesap verebilirliğin teşvik edilmesinde kritik bir rol oynamaktadır; en azından kağıt üzerinde. Birincil sorumlulukları arasında dolandırıcılık, israf ve kaynakların kötüye kullanılması durumlarının önlenmesi yer almaktadır. Kendi kurumları içerisinde bu tür olayların soruşturulması ve tespit edilmesinden sorumludurlar.
Bir diğer ana görev de mali denetimlerdir: İç denetçiler, federal fonların doğru ve verimli bir şekilde kullanıldığından emin olmak için düzenli olarak mali yönetim denetimleri yaparlar. Buna ek olarak, program ve projeleri etkinlik ve verimlilik açısından gözden geçirir, iyileştirme potansiyelini belirler ve optimizasyon için tavsiyelerde bulunurlar. Şeffaflığı sağlamak için çalışmalarının sonuçlarını Kongre’ye ve kamuoyuna raporlar halinde özetlerler.
Demokratik şeffaflık teorisi ve pratiği
Kağıt üzerinde her şey çok iyi görünüyor ve bu yapı demokratik kontrolün garantisi ve devlet kurumlarında dolandırıcılık ve yolsuzluğa karşı güçlü bir duvar gibi görünüyor. Ama sadece öyle görünüyor! Çünkü federal kurumların iç denetçileri bizzat federal kurumlardaki sistematik dolandırıcılığın bir parçası olduklarında ne olur? Kendileri de “derin devlet” olarak adlandırılan ve hiç seçilmemiş olmalarına rağmen gerçekten önemli olan yerlerde politika yapan yarı daimi devlet memurlarının temel dayanaklarından biri olduklarında?
Tüm bunlar sadece bir komplo teorisi mi? Bunun bir teori değil gerçek olduğuna dair en iyi örnek, neredeyse bir trilyon (1.000 milyar) ABD doları gibi devasa bir bütçe hacmine sahip olan ABD Savunma Bakanlığı’ndan verilebilir.
Pentagon’un 2024 yılında yayınlanan son denetiminde, ABD Savunma Bakanlığı’nın 824 milyar ABD doları tutarında varlığı kayıptı. Varlıklar hiçbir iz bırakmadan ortadan kaybolmuştur. Bağımsız uzmanlar, hükümetin hesap verebilirliği ve mali sorumlulukla ilgili tartışmalarda çok daha yüksek rakamlardan söz etmektedir: Yıllar boyunca dünyanın dört bir yanındaki ABD üslerinden kaçırılan varlıkların 2,5 trilyon ABD dolarını bulduğu söyleniyor. Savaş, ABD savunma sanayii için sadece çalışan nüfusun sırtından kazançlı bir iş değildir.
Pentagon’un bütçesindeki bu devasa tutarsızlıklar, ABD Savunma Bakanlığı bünyesinde daha sıkı mali kontrollere ve daha titiz hesap verebilirliğe yol açtı mı? Kesinlikle hayır. Her yıl olduğu gibi Genel Müfettişten bazı eleştiriler geldi ve medya retorik bir haykırışta bulundu, ancak ertesi gün unutuldu ve her şey eskisi gibi devam etti.
Pentagon kayıp varlıkları bakımından diğer tüm ABD bakanlıklarından daha iyi performans gösteriyor ama sistem her yerde benzer. Ancak Trump’ın hükümet bataklığının bu kısmını kurutmaya yönelik ilk hamlesi yeni muhafazakâr politikacılar ve medyada öfke patlamasına neden oldu. Ayrıca usule ilişkin endişeler de dile getiriliyor.
Trump’ın iktidarı ele geçirmesi mi?
Onlara göre Trump’ın görevden alma işlemi ABD federal yasalarını doğrudan ihlal etti. Zira bu yasaya göre bir genel müfettişin görevden alınmasından 30 gün önce Kongre’nin bilgilendirilmesi gerekiyor. Sonuç olarak, görevden almaların duyulmasının hemen ardından Trump sadece Demokrat Parti temsilcileri tarafından değil, aynı zamanda kendi Cumhuriyetçi saflarından da saldırıya uğradı: ABD Senatörü Chuck Grassley (Iowa’dan bir Cumhuriyetçi), diğerlerinin yanı sıra, basına sert eleştirilerde bulundu ve yasal gerekliliklere uyulmadığını vurguladı. Grassley yaptığı açıklamada kelimenin tam anlamıyla şunları söyledi: “IG’lerin görevden alınmasının iyi nedenleri olabilir. Durumun böyle olup olmadığını bilmemiz gerekiyor. Başkan Trump’tan bir açıklama duymak istiyorum. Ne olursa olsun, yasaların gerektirdiği 30 günlük ayrıntılı istifa notu Kongre’ye sunulmamıştır”
Dürüstlük ve Verimlilik Genel Müfettişleri Konseyi Başkanı Hannibal “Mike” Ware de görevden almalarla ilgili hukuki kaygılarını dile getirdi. Beyaz Saray’a gönderdiği mektupta, alınan önlemlerin Senato tarafından onaylanan IG’leri yasal olarak görevden almak için yeterli olmadığını savundu ve görevden almaların yasallığını sorguladı. Ware’in Küçük İşletmeler İdaresi’nde İç Denetim Müdürü ve Sosyal Güvenlik İdaresi’nde İç Denetim Müdür Vekili olarak üstlendiği ikili rol, kendisini bu sözde denetim organlarının bağımsızlığını savunan ve gelişmekte olan bu anlatıda merkezi bir figür olarak konumlandırmaktadır.
Siyasi Tepkiler ve Çıkarımlar
Kongre’nin tepkisi hızlı ve kısmen iki partili oldu. Trump’ın muhalifleri eleştirilerini, Trump’ın eyleminin bir sonucu olarak daha da fazla yolsuzluk ve daha da az hesap verebilirlik potansiyeli üzerine odakladılar. Hatta Kongre Gözetim ve Hükümet Reformu Komitesi’nin kıdemli üyesi Demokrat Gerald E. Connolly, önlemi şeffaflığa karşı bir “Cuma gecesi darbesi” olarak nitelendirdi ve sözde “bağımsız” iç denetçilerin yerine Trump’ın “siyasi yardakçılarının” getirilmesinin halkın devlet kurumlarına olan güvenini sarsabileceği uyarısında bulundu ve “bağımsız” dediği müfettişlerin yıllar önce Kongre’deki Demokrat çoğunluk tarafından seçildiğini unuttu.
Cumhuriyetçi tarafta ise, yukarıda bahsi geçen kongre komitesinin başkanı James Comer, Pentagon örneğinde olduğu gibi, kontrolör verimsizliklerinin tespit edilmesi gerektiğini vurguladı. İşten çıkarmalarla açıkça mücadele etmek yerine, IG’lerin performansını değerlendiren bir sistem oluşturmak için kurumlarla birlikte çalışmak için çaba gösterilmelidir.
Hükümet fonksiyonları üzerindeki etki
Bu müfettişlerin görevden alınması, hükümet denetimi konusunda hararetli bir tartışma başlattı. İki karşıt yaklaşım söz konusudur:
- Birincisi, genel müfettişlerin federal kurumlardaki dolandırıcılık, israf ve suistimalleri ortaya çıkarmadaki kritik rolünü vurguluyor. Bu müfettişlerin yokluğu ya da yerlerini daha az bağımsız müfettişlerin alması, özellikle savunma, diplomatik ilişkiler ve enerji politikası gibi hassas ya da büyük ölçekli operasyonları yürüten departmanlarda daha az sıkı kontrollere yol açabilir. Bu teoride kesinlikle doğru ama pratikte değil: Pentagon’a ve kayıp devasa varlıklara bakın.
- Öte yandan, bu konu “derin devlet” ve iç denetçilerin karşıt siyasi hedefleri ne ölçüde takip edebildikleri, demokratik olarak seçilmiş başkanı önemli politika alanlarında veya tedbirlerde ne ölçüde yavaşlatabildikleri veya tamamen durdurabildikleri ile ilgilidir. Örneğin Trump ilk döneminde Pentagon’a iki farklı zamanda tüm ABD askerlerinin Suriye’den çekilmesi yönünde açık ve net emirler verdi. ABD Ordusu’nun bugün hâlâ orada üsleri bulunmaktadır.
Görünüm
Bu kovulmaların hemen ardından, 18 ABD istihbarat kurumundaki kritik görevler de dahil olmak üzere 15 IG pozisyonu boş kaldı. ABD’li yeni muhafazakar savaş kışkırtıcıları şimdi bu pozisyonların mevcut Trump yönetiminin siyasi gündemine daha uygun kişilerle doldurulacağından korkuyor.
Bu görevden almalarla ilgili tartışmaların yakın gelecekte medyaya hakim olması da beklenmelidir. Nihayetinde mesele, her ne kadar göstermelik olarak ön plana çıkacak olsa da, anayasal ilkelerden ziyade “derin devletin” geleceğiyle ilgilidir. Mesele, sadece yasal olarak korunan genel müfettişlerin garanti edebileceği iddia edilen demokratik şeffaflık değil, bu genel müfettişlerin Trump’ı siyasi olarak ne ölçüde etkisiz hale getirebilecekleri ile ilgilidir.
